Data: 31.03.2017

Kognicja Sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym została określona przez art. 626(8) § 2 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). Przepis ten stanowi, iż „rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.” 

Jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, w rozumieniu powyższego przepisu prawa powszechnie obowiązującego:

1. badanie treści wniosku polega na sprawdzeniu, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia i czy przytoczone we wniosku okoliczności mogą być podstawą dokonania żądanego w nim wpisu;

2. badanie formy polega na sprawdzeniu, czy wniosek odpowiada wymaganiom formalnym; 

3. badanie treści księgi wieczystej odnosi się do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej i do ustalenia, czy prawo, którego wniosek dotyczy, wywodzi się z prawa poprzednika. 

Dodatkowo za zasadną należy przyjąć tezę, że do kognicji sądu wieczystoksięgowego należy także badanie ogólnych przesłanek rozstrzygnięcia, tj.: właściwości miejscowej, wymagań formalnych wniosku, zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych wnioskodawcy, prawidłowości jego zastępstwa przez przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika i legitymacji do złożenia wniosku.

Ponadto wykładnia powyższego przepisu nakazuje Sądowi wieczystoksięgowemu również zbadanie dokumentów stanowiących podstawę wpisu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 kwietnia 2013 r., w sprawie II CSK 570/12 „artykuł 626 (8) § 2 k.p.c. nie może być rozumiany w sposób sprowadzający rolę sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym do realizacji wyłącznie funkcji rejestracyjno-ewidencyjnych.” Ponadto w postanowieniu z dnia 27 listopada 2007 r. , w sprawie IV CSK 225/07 Sąd Najwyższy podniósł, że „w postępowaniu wieczystoksięgowym kognicja sądu wieczystoksięgowego nie jest ograniczona wyłącznie do kontroli literalnej treści wniosku i załączonych do niego dokumentów. Gdy dokumentem stanowiącym podstawę wpisu w księdze wieczystej jest akt notarialny, sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym zgodnie z art. 626 (8) § 2 k.p.c. bada zarówno formę (art. 91 i n. Prawo o notariacie), jak i treść tego dokumentu, na którą składają się przede wszystkim oświadczenia stron dokonujących czynności prawnej, które mogą mieć charakter oświadczeń woli, jak i oświadczeń wiedzy. Badanie treści dokumentu odnosi się więc bezpośrednio do badania oświadczeń składanych przez strony czynności prawnej, a w konsekwencji dotyczy samej czynności prawnej udokumentowanej aktem notarialnym. Badanie to dotyczy przede wszystkim skutków prawnych czynności prawnej. Sąd, który stwierdzi nieważność czynności prawnej, np. ze względu na jej sprzeczność z prawem, nie będzie mógł dokonać wpisu do księgi wieczystej.”

Przytoczone wyżej poglądy Sądu Najwyższego wyznaczają jednolitą linię orzeczniczą. Należy w szczególności zwrócić uwagę, iż choć literalne brzmienie art. 626 (8) § 2 k.p.c. na to nie wskazuje, Sąd wieczystoksięgowy uprawniony jest m.in. do materialnoprawnego badania treści zawartej umowy, zgodności z prawem ujętych w niej oświadczeń stron i odpowiedzi na pytanie, czy doszło do skutecznego zawarcia takiej umowy. 

Wiedza i świadomość powyższego zagadnienia jest niezwykle istotna w przypadkach wnioskodawców, którzy otrzymali orzeczenia oddalające ich wniosek o wpis. Należy bowiem mieć w pamięci, iż opieranie apelacji wyłącznie na zarzucie naruszenia przez Sąd wieczystoksięgowy art. 626 (8) § 2 k.p.c. w jego literalnym brzmieniu, w przeważającej większości przypadków nie da pozytywnego wyniku dla składającego apelację.

Autor: Joanna Bacior

Źródło: Zarządca Portal Informacyjny

Joanna Bacior - Radca Prawny, Prawnik Zarządzający Kancelarii Radcy Prawnego Joanny Bacior.